Actie 5

We scheiden in Nederland vrijwel allemaal netjes ons plastic, papier en glas, maar ons elektronisch afval scheiden we dan weer een stuk minder netjes. Smartphones, laptops, koelkasten, televisies, stofzuigers: we hebben ze allemaal en mede door groeiende ontwikkelingen op technologisch vlak en de toenemende welvaart ook steeds meer. Dat is zorgelijk, want de productie van elektrische en elektronische apparaten veroorzaakt veel CO₂-uitstoot en zorgt voor uitputting van natuurlijke bronnen. Omdat we steeds meer apparaten kopen, gooien we ook steeds meer apparaten weg. Daardoor wordt de berg elektronisch en elektrisch afval, oftewel e-waste, ook steeds groter. 

Vorig jaar gooiden we wereldwijd ruim 50 miljoen ton aan e-waste bij het grofvuil. (*1) Dat is ruim zeven keer het gewicht van de piramide van Cheops, de grootste piramide ter wereld. (*2) Dit komt neer op ongeveer 7 kilo e-waste per persoon. De verwachting is dat deze elektronische afvalberg over tien jaar ongeveer 74 miljoen ton beslaat. Het grootste deel van de wereldwijde e-waste wordt gestort, verbrand of illegaal gedumpt. Veel elektrische en elektronische apparaten bevatten giftige metalen en chemicaliën, zoals lood, kwik en cadmium. Door de storting en verbranding van e-waste komen deze giftige metalen en chemicaliën vrij, en komen ze vervolgens in de bodem en in de lucht terecht wat slecht is voor het milieu en klimaat. Slechts een zesde van al de wereldwijde e-waste werd vorig jaar gerecycled. Wat ook zorgelijk is, is dat de wereldwijde e-waste berg harder groeit dan het gerecyclede aandeel. (*1)

Als je kijkt naar het aantal kilo e-waste dat per persoon vorig jaar is afgedankt, spant Europa de kroon met gemiddeld 16,2 kilo per persoon. Dat is meer dan het dubbele van het wereldwijde gemiddelde en ongeveer drie keer zoveel als een Aziaat vorig jaar gemiddeld afdankte. Binnen Europa doen wij Nederlanders daar nog een paar kilootjes bovenop. Wij dankten vorig jaar gemiddeld maar liefst 21,6 kilo aan e-waste per persoon af. In Europa is recycling dan wel weer het beste geregeld. Ongeveer 42,5% van het afgedankte materiaal wordt opnieuw gebruikt. (*1) In Nederland zitten we daar nog ietsje boven en wordt ongeveer de helft gerecycled. De andere helft van onze e-waste wordt dus niet gerecycled. Europa streeft ernaar om minimaal 65% van de e-waste te recyclen, (*3) dus we hebben nog wel wat stappen te zetten om de berg e-waste duurzamer te verkleinen.

Maar wat kun je nou het beste doen met je afgedankte apparaten? Het antwoord op die vraag heeft aardig wat overeenkomsten met de antwoorden op de vraag wat je het beste kunt doen met de berg kledingafval van de vorige actie. Ten eerste is het belangrijk om onderscheid te maken tussen kapotte elektrische en elektronische apparaten, en verouderde maar nog steeds werkende elektrische en elektronische apparaten.

Wanneer je apparaat verouderd is, maar nog steeds goed werkt en je wilt er toch vanaf dan is het vrijwel altijd beter voor het klimaat om er in eerste instantie iemand anders blij mee te maken. Verder kun je ook altijd besluiten om je apparaat te verkopen of weg te geven op een rommelmarkt, aan een tweedehandszaak of kringloopwinkel, of online via bijvoorbeeld Marktplaats of eBay. 

Is je elektrische of elektronische apparaat kaput? Dan is repareren of refurbishen bijna altijd de meest klimaatvriendelijke oplossing. Als je geen garantie meer hebt op je apparaat dan kun je kijken of je dit wellicht zelf kunt repareren. Op de website van iFixit vind je reparatiehandleidingen van allerlei apparaten en kun je gereedschapssets kopen die je nodig hebt voor je specifieke apparaat. Staat je apparaat er niet bij? Dan kun je wellicht kijken op YouTube of daar een tutorial te vinden is die uitkomst biedt.

Heb je twee linkerhanden? Dan kun je ook altijd een gespecialiseerde reparateur benaderen om je apparaat te maken. Als je op Google zoekt naar de naam van het apparaat dat gerepareerd moet worden en er ‘reparatie’ achter zet en je woonplaats kom je vaak een heel eind. Je kunt ook kijken op repaircafe.org. Daar vind je Repair Cafés in jouw stad waar je, meestal gratis, je apparaat kunt laten maken.

Het refurbishen van elektrische of elektronische apparaten is ook een goed en duurzaam alternatief als je apparaat niet goed meer werkt en je er eventueel vanaf wilt. Dit zie je vooral bij laptops, computers, smartphones, printers, tablets en monitors. Je verkoopt of geeft je oude of kapotte apparaat dan aan een winkel of ruilt deze in. De winkel repareert het apparaat en knapt het op, zodat het er weer als nieuw uitziet en het vervolgens verkocht kan worden. Het verschil tussen tweedehands en refurbished is dat er bij refurbished opnieuw garantie op zit. Een win-win situatie voor iedereen dus! Bekende refurbished winkels zijn onder andere Leapp en iUsed voor Apple producten, en ReMarkt en Asbas Computers voor allerlei andere merken laptops, computers, smartphones, printers, tablets en monitors.

Toch zijn er ook elektrische of elektronische apparaten die je beter kunt vervangen voor een nieuw exemplaar in plaats van deze te laten repareren. Dit geldt met name voor koelkasten, vriezers en wasdrogers. Deze apparaten zijn de afgelopen jaren namelijk een stuk zuiniger geworden. Het vervangen van bijvoorbeeld een 15 jaar oude koelkast, vriezer of wasdroger bespaart zoveel energie dat het zelfs de moeite waard is om deze te vervangen wanneer deze nog steeds werkt. Belangrijk is dan wel om te gaan voor het meest zuinige model, met energielabel A+++. Ook al lijkt A+ zuinig, het A+ model verbruikt twee keer zoveel energie als een A+++ model. Volgend jaar worden de energielabels stapsgewijs vervangen voor de A tot G schaal, waarbij A de meest zuinige keuze is en G het meest vervuilend. Dit is een stuk duidelijker dan de huidige energielabels. (*4) 

Als je thuis nou zo’n antieke koelkast, vriezer of wasdroger hebt staan die nog prima werkt, maar je besluit nu dat je een nieuwe koelkast, vriezer of wasdroger wilt kopen: doe dat dan vooral, maar maak je partner, kind, buurman of minnares in dit geval dan NIET blij met je oude apparaat. Recycle het apparaat, want anders zadel je een ander op met een antiek energieslurpende koelkast, wasdroger of vriezer die weer bijdraagt aan meer uitstoot. (*5)

Recyclen is een alternatief wanneer je je andere elektrische of elektronische apparaten niet kunt weggeven, verkopen, repareren of refurbishen. Er zijn verschillende manieren waarop je je elektrische of elektronische apparaten kunt recyclen.

Grotere apparaten, zoals stofzuigers, wasmachines, koelkasten en vaatwassers, kun je uiteraard zelf naar de Milieustraat brengen in jouw gemeente, maar je kunt ze ook inleveren bij een winkel waar je een vergelijkbaar nieuw apparaat koopt. Deze winkels nemen je oude apparaat voor je mee en zorgen ervoor dat dit wordt gerecycled. Deze service is tegenwoordig verplicht, ongeacht bij welke winkel je een vergelijkbaar product koopt. (*6)

Kleinere apparaten die niet langer, breder of dikker zijn dan 25 centimeter, zoals elektrische tandenborstels, mobiele telefoons, computermuizen of vibrators zijn nog eenvoudiger te recyclen. Buiten de Milieustraat kun je deze kleinere apparaten tegenwoordig bij vrijwel alle elektronicawinkels inleveren, zonder dat je daarvoor een nieuw apparaat hoeft te kopen. Grotere winkels met een winkeloppervlak van meer dan 400m2, zoals bijvoorbeeld grotere supermarkten, bouwmarkten en tuicentra, zijn zelfs verplicht om huishoudelijke apparaten in te nemen. Op de website wecycle.nl vind je eenvoudig een van de 10.000 inleverpunten bij jou in de buurt. (*7)

Helaas zit er ook een schaduwkant aan dit verhaal, want net als met kleding van de vorige actie vinden gebruikte apparaten via handelaren soms ook hun weg naar ontwikkelingslanden in Afrika. In 1989 sloten 163 partijen, waaronder Nederland, met het Verdrag van Bazel een overeenkomst dat er geen gevaarlijk afval, zoals alles wat kapot is, of giftig afval meer naar het buitenland verscheept mag worden. (*10)  Maar helaas gaat er toch een deel van onze e-waste jaarlijks onder de noemer ‘tweedehands apparaten’ illegaal naar ontwikkelingslanden in Afrika. (*9) 

In het buitenland worden onze gebruikte apparaten meestal verkocht in tweedehandswinkels, repair shops of op marktkramen. Alleen hebben ontwikkelingslanden vaak niet de infrastructuur om met de grote hoeveelheden elektrische of elektronische apparaten om te kunnen gaan. Ook overleven niet alle gebruikte apparaten de reis en komt een groot deel alsnog kapot aan in het land van bestemming. (*8) Door excessief gebruik hebben deze apparaten vaak ook nog maar een korte levensduur in het buitenland.

Wanneer elektrische en elektronische apparaten onbruikbaar zijn en niet meer gerepareerd kunnen worden, worden ze helaas vaak verkeerd verwerkt en verbrand om bijvoorbeeld het beetje koper dat nog van waarde is eruit te krijgen. Daarbij komen schadelijke stoffen vrij die het milieu, het klimaat en de gezondheid van de mensen daar ernstig aantasten. (*9) 

Heb je een elektrisch of elektronisch apparaat nodig? Kijk dan eerst of je dit misschien van iemand kunt lenen, krijgen of overkopen. Uiteraard is dat bij een elektrische tandenborstel lastiger dan bij een smartphone of laptop, maar alles wat wel mogelijk is, draagt uiteindelijk bij aan minder uitstoot en een verkleining van de berg e-waste. Als dat niet lukt kun je ook gaan voor een tweedehands of refurbished apparaat uit de winkel.

Een ander duurzaam alternatief is het huren van elektrische of elektronische apparaten. Vooral gereedschap en machines, zoals boormachines, kettingzagen, stoomreinigers en breekhamers gebruiken we zelden voor huis-, tuin- en keukengebruik. Het bespaart daarom niet alleen geld in je portemonnee, maar je draagt ook minder bij aan de elektronische afvalberg en je bespaart heel veel grondstoffen die nodig zijn om dit gereedschap en deze machines te maken. Steeds meer bouwcentra verhuren tegenwoordig gereedschap en/of machines, zoals Boels, Gamma, Karwei en Praxis.

Als je graag een splinternieuw huishoudelijk apparaat wilt kopen, ga dan altijd voor het meest energiezuinige model. Oftewel het A+++ model dus, en wanneer de A tot G schaal wordt ingevoerd het A model. Dit kan in aanschaf soms meer kosten, maar betaalt zich op de lange termijn meestal terug door lagere stroomkosten en een aanzienlijk mindere klimaatimpact. 

Ik hoop dat deze acties je kunnen helpen om de e-waste berg te verkleinen. Veel klimaatvriendelijk klusplezier in ieder geval!

BRONNEN

*1: https://www.itu.int/en/ITU-D/Environment/Pages/Spotlight/Global-Ewaste-Monitor-2020.aspx https://www.trouw.nl/wetenschap/de-wereldwijde-berg-aan-elektronisch-afval-groeit-zorgwekkend-hard~b41d41b9/

*2: https://www.oneworld.nl/lezen/klimaat/klimaatonrecht/ewasterepublic/

*3: https://www.clo.nl/indicatoren/nl0561-afgedankte-elektronische-en-elektrische-apparatuur
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/onzichtbare-afvalberg-in-laden-en-kastjes-van-afgedankte-elektronica-zal-voorlopig-niet-afnemen~ba7aeb11/
https://nos.nl/artikel/2294804-afgedankte-apparaten-vormen-onzichtbare-afvalberg.html https://tweakers.net/nieuws/155462/nederland-haalt-e-afvalquotum-niet-door-lage-inlevering-apparaten.html

*4: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/apparaten-en-verlichting/huishoudelijke-apparaten/koelkasten-en-vriezers/ https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/apparaten-en-verlichting/huishoudelijke-apparaten/wasdroger/#recyclen https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/apparaten-en-verlichting/repareren-of-vervangen/
https://www.bosch-home.nl/producten/energielabel/nieuw

*5: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/apparaten-en-verlichting/repareren-of-vervangen/

*6: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/afval/vraag-en-antwoord/waar-kan-ik-oude-en-gebruikte-huishoudelijke-apparaten-inleveren

*7: https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/welk-afval-waar/apparaten-en-elektra/

*8: https://utrechtgemeente.partijvoordedieren.nl/vragen/schriftelijke-vragen-elektronisch-afval-waar-gaat-dat-heen

*9: https://www.wecycle.nl/nieuws/2019/05/Reactie-reportage-Nieuwsuur-illegale-export-e-waste
https://www.youtube.com/watch?v=wQ_aEMdwPfM
https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2284125-e-waste-belandt-illegaal-in-derdewereldland-7-op-10-exporteurs-bij-controle-in-de-fout.html
https://www.youtube.com/watch?v=H77F4AbwJ4o
https://decorrespondent.nl/6421/in-europa-komt-het-wel-goed-met-batterijenrecycling-nu-afrika-nog/675149368575-6460c1ec

https://www.afrik21.africa/en/africa-e-waste-output-reaches-alarming-levels/

https://www.computable.nl/artikel/achtergrond/magazine/6847011/5215853/e-waste-hangt-als-een-schaduw-boven-ict-sector.html
https://www.volkskrant.nl/economie/miljoenenhandel-in-oude-koelkasten~b9a7545f/

*10: https://nl.wikipedia.org/wiki/Conventie_van_Bazel https://www.nvmp.nl/uploads/pdf/verantwoordelijkheid/exporttweedehands.pdf