De Klimaatspagaat

Actie 7

Pak Wat Minder De Auto Of Ga Elektrisch

De laatste twee afleveringen van deze podcastserie gaan over vervoer. Vervoer zorgt samen met voeding in Nederland jaarlijks voor de meeste CO₂-uitstoot per gezin. (*1) Meer dan een vijfde van de totale CO₂-uitstoot in Nederland komt van de transportsector. Binnen de transportsector is wegverkeer voor ruim driekwart verantwoordelijk voor die uitstoot. In de afgelopen 30 jaar is de CO₂-uitstoot van wegverkeer in Nederland met ruim 25% toegenomen. Deze groei is vooral toe te schrijven aan de toename van het vervoer op de weg en het feit dat het grootste deel van onze auto’s nog altijd rijdt op fossiele brandstoffen als benzine en diesel. (*2)

Als de CO₂-reductie tijdens de coronacrisis ook ergens goed zichtbaar was, dan was het wel in de transportsector. Zo waren er minder files, omdat het kabinet adviseerde om zoveel mogelijk thuis te werken om verdere verspreiding van het coronavirus een halt toe te roepen. Het thuiswerken is veel werkgevers en werknemers gelukkig goed bevallen. Zo goed zelfs dat uit een onderzoek van april dit jaar bleek dat 12% van de Nederlandse beroepsbevolking verwacht vaker thuis te zullen werken dan voor de coronacrisis. Als dit daadwerkelijk het geval is en mensen anderhalve dag in de week meer thuis gaan werken, dan levert dat een klimaatwinst op van bijna 353.600 ton CO₂. Dat staat gelijk aan ongeveer 150.000 retourvluchten Amsterdam – New York. (*3) Kortom, de klimaatimpact van ons wegverkeer is gigantisch. Maar we pakken de auto uiteraard niet alleen voor woon-werkverkeer, maar ook om de kinderen naar school te brengen, boodschappen te doen, naar de sportschool te gaan en om op vakantie te gaan. Verder pakken we de auto nogal snel uit gewoonte; meer dan de helft van de autoritten in Nederland zijn korter dan 7,5 kilometer en een derde is zelfs korter dan 5 kilometer. Daarbij zitten we ook vaak alleen in de auto. (*4) Een helemaal autoloos bestaan is voor veel mensen ondenkbaar, maar we kunnen wel bewustere kilometerkeuzes maken. Dat kan op veel manieren.

Zo kunnen we besluiten om voor korte afstanden de auto te laten staan en in plaats daarvan de benenwagen of fiets te pakken. Dat is niet alleen beter voor het klimaat en je portemonnee, maar ook voor je gezondheid. Je kunt uiteraard een nieuwe of tweedehands fiets kopen, of je kunt ervoor kiezen om een fiets te huren. Denk bijvoorbeeld aan de OV-fiets. De OV-fiets huur je bij bijna 300 huurlocaties in Nederland, zoals bij de meeste stations, bus- en metrohaltes en P+R terreinen. Op de website van de NSvind je de dichtstbijzijnde huurlocatie bij jou in de buurt. Een andere optie is de Swapfiets. Voor een vast bedrag per maand huur je daar een fiets. Na aanmelding bij Swapfiets wordt er een fiets voor je deur afgeleverd. Ben je student? Dan krijg je ook nog eens korting. Daardoor is de Swapfiets met het kenmerkende blauwe voorwiel razend populair in mijn woonplaats en studentenstad Tilburg. Gaat je fiets onverhoopt kapot? Dan krijg je binnen twee dagen een nieuwe werkende fiets afgeleverd. Je kunt je online aanmelden voor de Swapfiets op swapfiets.nl.

Ben je liever lui dan moe, of is de afstand te groot voor de benenwagen of de fiets? Dan is er ook nog altijd de ‘oude vertrouwde’ trein. Nederland kent ruim 3.000 kilometer aan spoor en heeft daarmee een van de dichtste spoornetwerken ter wereld. (*5) Gemiddeld wonen we op ongeveer 5 kilometer van een treinstation. In veel van onze steden is deze afstand vaak nog een stuk kleiner. (*6) Vanaf 2017 rijden de treinen in Nederland, als eerste land ter wereld, voor 100% op windstroom. (*7) Een deel van deze windstroom is wel sjoemelstroom, omdat deze stroom groen gemaakt is met GvO-certificaten uit het buitenland. Desondanks is reizen met de trein altijd nog een stuk klimaatvriendelijker dan een auto die rijdt op fossiele brandstoffen.

Buiten de trein kunnen we ook altijd nog gebruik maken van die andere ‘oude vertrouwde’ vorm van openbaar vervoer, namelijk de bus. Nederland kent zo’n 50.000 bushaltes. Voor bijna 14,5 miljoen mensen is er een bushalte te vinden binnen een halve kilometer van hun woning. (*8) Nu denk je wellicht: ja maar de meeste bussen rijden toch op fossiele brandstoffen? Dat klopt. Maar wanneer meer mensen de bus pakken, zal de gemiddelde uitstoot per reiziger een stuk lager zijn dan wanneer je de auto pakt. Daarnaast heeft het kabinet vier jaar geleden een akkoord gesloten met alle OV-bedrijven dat vanaf 2025 alleen nog bussen mogen worden aangekocht die geen broeikasgassen meer uitstoten. Voor 2030 is de bedoeling dat alle OV-bussen geen broeikasgassen meer uitstoten. (*9)

Daardoor rijden er nu al op steeds meer plekken in Nederland bussen elektrisch en wordt er geëxperimenteerd met bussen die rijden op waterstof. Bussen die op waterstof rijden, zijn in feite ook elektrisch. Het verschil is alleen dat de bus niet rijdt op stroom die is vastgelegd op een accu, maar op een brandstofcel die elektriciteit opwekt uit de reactie tussen zuurstof en waterstof. Het voordeel van rijden op waterstof in tegenstelling tot rijden op een accu, is dat rijden op waterstof uitermate geschikt is voor zwaarder vervoer, zoals bussen en vrachtwagens. Gewicht kan de actieradius van een elektrische auto die rijdt op een accu namelijk verlagen. Bij waterstof is dat niet het geval en kan er makkelijk een actieradius van 400 kilometer per ‘tankbeurt’ gehaald worden. Het nadeel: veel van onze waterstof is nog grijs, omdat de meeste waterstof nog altijd gewonnen wordt uit met name aardgas. Wanneer we waterstof winnen uit duurzame bronnen zoals zonne- en windenergie is de waterstof groen en daarmee wel duurzaam. (*10)

Een andere bewustere kilometerkeuze is de deelauto. Je kunt een auto uiteraard delen met een bekende, maar ook via een deelautobedrijf. Denk bij deelautobedrijven aan onder andere Greenwheels, We Drive Solar, SnappCar, MyWheels, ConnectCar, Juuve en SHARE NOW. Het verschil tussen een huurauto en een deelauto is dat je bij een deelauto via een bedrijf niet gebonden bent aan openings- en sluitingstijden, want verspreid door je woonplaats staat er 24/7 ergens een auto in je buurt geparkeerd. Je hoeft daarom niet meer naar een fysieke vaste huurautoplek en in bijna alle gevallen gaat vrijwel alles via een app. Met de app kun je bijvoorbeeld de auto openen, waardoor een sleuteloverdracht vaak niet meer nodig is. Vorig jaar telde Nederland meer dan 50.000 deelauto’s. (*11) Twee jaar geleden sloot het kabinet met 40 partijen de Green Deal Autodelen. Dit akkoord heeft als doelstelling 100.000 deelauto’s in 2021 in Nederland. (*12) Als meer mensen besluiten gebruik te maken van een deelauto leidt dit tot minder auto’s op de weg en daardoor tot minder CO₂-uitstoot. Daarnaast bieden sommige deelautobedrijven ook auto’s aan die volledig elektrisch rijden.

Elektrisch rijden heeft onder andere door een combinatie van corona, groeiend milieubewustzijn en het relatief warme weer zijn grote doorbraak gemaakt dit jaar. Zo is het stigma dat de elektrische fiets, oftewel e-bikes, alleen voor ouwe lullen is definitief verdwenen. Fietsspeciaalzaken verkochten in ons land volgens branchevereniging BOVAG 58.000 nieuwe e-bikes in mei van dit jaar. Een absoluut maandrecord en maar liefst 38% meer dan in mei vorig jaar. Over de eerste vijf maanden van dit jaar zijn in totaal 149.000 e-bikes verkocht, dat is 12% meer dan een jaar geleden. En dit zijn alleen nog maar de verkopen via de vakhandels. Verkopen via internet en bouwmarkten zijn in deze cijfers niet eens meegenomen. Dit jaar worden er ook nog eens voor het eerst meer fietsen mét accu verkocht, dan zonder.

Ook de speed pedelecs, oftewel snelle e-bikes tot 45 kilometer per uur, zijn dit jaar populairder dan ooit. Tot en met augustus werden er in ons land 3.381 exemplaren verkocht, wat 37,5% meer is dan een jaar geleden. Fabrikant Bosch, marktleider van de aandrijving voor e-bikes, verwacht dat binnen 10 jaar de helft van alle fietsen in Europa een elektrisch exemplaar is. Ook mountainbikes en zelfs racefietsen worden tegenwoordig steeds vaker voorzien van elektrische hulpmotoren.

Verder groeien ook de elektrische brom- en snorfietsen, oftewel e-scooters, enorm in populariteit. Dit jaar zijn er al ruim 9.000 e-scooters verkocht in ons land. Dat is anderhalf keer zoveel als heel 2019 bij elkaar. (*13) E-scooter sharing wordt ook steeds populairder. Op steeds meer plekken in Nederland duiken e-scooters op van bedrijven als GO Sharing, felyx en Check. Het principe is nagenoeg hetzelfde als bij deelauto’s. Je downloadt de app van het e-scooter bedrijf, klikt op de dichtstbijzijnde e-scooter en klaar is kees. Met de app start je de e-scooter en zet je deze op slot, waardoor een sleutel niet meer nodig is. De betaling verloopt ook via de app. Mijn woonplaats Tilburg staat niet per se bekend als vooruitstrevend, maar ik vind het persoonlijk mooi om te zien dat de 150 knalgroene e-scooters van GO Sharing die hier rondrijden nu al tot het vaste straatbeeld behoren en daarmee bijdragen aan een lagere CO₂-uitstoot.

Wat ook steeds meer tot het straatbeeld behoort, zijn volledig elektrische auto’s, oftewel e-auto’s. Dit jaar beslaat het aandeel e-auto’s 10% van de nieuwverkoop. Dat is een kwart meer dan vorig jaar. (*13) Dit aandeel zal alleen maar meer worden, want de overheid wil dat alle nieuwe personenauto’s die vanaf 2030 op de markt komen 100% elektrisch zijn. (*14) Amsterdam gaat zelfs nog een stapje verder en wil vanaf 2030 benzine- en dieselauto’s helemaal verbieden in onze hoofdstad. (*14) Omdat de populariteit van e-auto’s groeit en steeds meer overheden toekomstmuziek zien in elektrisch rijden als antwoord op het terugdringen van de CO₂-uitstoot, is Tesla lang niet meer de enige fabrikant van elektrische auto’s. Zo is dit jaar bijvoorbeeld de Kia e-Niro een van de bestverkochte elektrische auto’s in Nederland. En verder hebben tegenwoordig autofabrikanten van Porsche tot Audi en van BMW tot ŠKODA allemaal wel een dikke elektrische SUV of sportauto in het assortiment. (*13)

Het aanschaffen van een elektrische auto kost over het algemeen meer dan het aanschaffen van een auto met een verbrandingsmotor, maar een e-auto kent wel aanzienlijk lagere kosten in gebruik. Zo betaal je met een volledig elektrische auto tot en met 2024 helemaal geen wegenbelasting. Daarnaast is het opladen van een e-auto is een stuk goedkoper dan het tanken van benzine of diesel (*16). Ook zijn de onderhoudskosten bij een elektrische auto lager dan bij een auto met een verbrandingsmotor. (*17) De verwachting is dat over ongeveer drie jaar elektrisch rijden gemiddeld even duur zal zijn als rijden op benzine. (*13)

Ondanks dat een elektrische auto over de hele levensduur schoner is dan een auto met een verbrandingsmotor, is een e-auto zeker nog niet klimaatneutraal. Dat komt onder andere omdat de productie van e-auto’s flink veel uitstoot met zich meebrengt en er zeldzame mineralen zoals lithium, nikkel en kobalt nodig zijn voor de accu’s. CE Delft en TNO becijferden zes jaar geleden dat een e-auto 35% minder vervuilend was dan een benzine-auto. (*18) Maar in de afgelopen zes jaar is er alweer veel veranderd en zijn e-auto’s efficiënter, duurzamer en zuiniger geworden en daarmee nog minder vervuilend. Daarnaast zien de toekomstige duurzame ontwikkelingen er veelbelovend uit.

Zo bracht de Chinese fabrikant CATL afgelopen juni het nieuws naar buiten dat zij een accu kan produceren waarmee je maar liefst 2 miljoen kilometer kunt rijden en die minstens 16 jaar meegaat. Dat is acht keer zoveel als de 250.000 kilometer die de meeste autofabrikanten momenteel garanderen en de minimaal 8 jaar dat een accu nu meegaat. (*19)

Verder kunnen de huidige generatie accu’s ongeveer 400-700 kilometer halen op een volle accu, (*20) maar nieuwe batterijtechnieken zullen in de nabije toekomst elektrisch rijden mogelijk maken met een actieradius van 700-1.000 kilometer. Zo kondigde het splinternieuwe Amerikaanse automerk Lucid Motors dit jaar haar nieuwe stokpaardje aan genaamd de Lucid Air. De Lucid Air kent een actieradius van maar liefst 832 kilometer op een volle accu. Dat is de afstand van mijn woonplaats Tilburg naar Parijs en terug. (*21) Ook de langverwachte cybertruck van Tesla belooft een actieradius van rond de 750 kilometer. Beide auto’s zullen in 2022 op de Europese markt verschijnen. (*22) Bovendien kondigde Tesla eind september aan dat zij een manier heeft gevonden waarbij er geen kobalt meer nodig is voor het produceren van haar accu’s. (*23) Het is wel zo dat e-auto’s met een flinke actieradius vaak een hoger prijskaartje hebben dan e-auto’s met een kleinere actieradius. Ook hebben niet alle goedkopere modellen e-auto’s de mogelijkheid tot snelladen. Het is daarom verstandig om hier goed op te letten als je besluit een elektrische auto aan te schaffen.

Nederland is ook koploper wat betreft het aantal laadpalen in Europa. Ongeveer 50.000 van de ruim 200.000 laadpalen staan in ons land. (*24) Dat is op zich goed nieuws, maar omdat het aandeel elektrische auto’s ook steeds sneller groeit, zijn laadpalen steeds vaker overbezet. (*25) Zeker met de aspiratie van het kabinet dat alle nieuwe personenauto’s die vanaf 2030 op de markt komen 100% elektrisch moeten zijn, is er nog wel wat werk aan de winkel om het aantal laadpalen verder uit te breiden. Daar ligt alleen de volgende uitdaging, want we beginnen op sommige plekken in Nederland ook aan de maximumcapaciteit van ons stroomnet te raken. Met name op piekmomenten zou dat voor problemen kunnen gaan zorgen. (*26)

Daarnaast is elektrisch rijden pas écht duurzaam als de stroomvoorziening die wordt geleverd door de laadpalen ook duurzaam is. Helaas is dat niet het geval zolang de meeste van onze energie opgewekt blijft worden uit fossiele brandstoffen.

Er rijden in Nederland ook bijna 300 auto’s op waterstof. (*13) Dat aantal is nog laag, omdat er maar twee modellen auto’s op waterstof in Nederland te koop zijn: de Toyota Mirai en de Hyundai NEXO. De aanschafprijs is met ongeveer 80.000 euro hoog en er zijn nog maar drie plekken waar je waterstof kunt tanken in Nederland: in Helmond, Arnhem en Rhoon. (*27) Verder wordt dus vrijwel alle waterstof nog gewonnen uit met name aardgas, waardoor de waterstof ook voor personenauto’s nog niet groen is. (*28)

Buiten de volledig elektrische auto en waterstofauto kennen we nog drie andere (semi) elektrische auto’s: hybride auto’s, plug-in hybride auto’s en elektrische auto’s met range extender. Deze auto’s hebben zowel een elektromotor als een verbrandingsmotor. Omdat deze auto’s zowel een verbrandingsmotor als elektromotor hebben, zijn het behoorlijk complexe voertuigen, waardoor ze relatief duur zijn in onderhoud en aanschaf. De CO₂-uitstoot van deze auto’s is weliswaar lager dan die van een benzine-auto, maar deze auto’s scoren qua uitstoot helaas wel een stuk slechter dan volledig elektrische auto’s. (*16) Daarom is de volledig elektrische auto de meest duurzame personenauto die op dit moment verkrijgbaar is.

Ondanks dat er nog wel wat uitdagingen zijn om ons wegverkeer verder te verduurzamen, zijn er ook autofabrikanten die deze uitdagingen niet uit de weg gaan en besloten juist een andere weg in te slaan, zoals het Helmondse bedrijf Lightyear. Lightyear gaf vorig jaar een sneak preview van de Lightyear One: een van de eerste particuliere auto’s ter wereld die volledig rijdt op zelf opgewekte zonne-energie. De Lightyear One biedt plek aan vijf personen. Het Helmondse bedrijf belooft met de Lightyear One een actieradius van ongeveer 725 kilometer. Volgens berekeningen van Lightyear is het mogelijk om hiermee jaarlijks 8.000 tot 10.000 kilometer te rijden in Nederland. In landen met nog meer zon zou dit op kunnen lopen tot zelfs 20.000 kilometer per jaar. Eind volgend jaar gaat de auto in productie en reserveren kan vanaf nu. Alleen moet je daarvoor wel diep in de buidel tasten. Voor ongeveer 150.000 euro ben je potentieel eigenaar van een van de slechts 946 Lightyear One’s die binnenkort op onze openbare wegen te zien zullen zijn.

Dit is niet waar de aspiratie voor Lightyear eindigt, want het bedrijf wil een volgende zonne-auto maken voor ongeveer een derde van de kosten van de Lightyear One. Daarmee hoopt het Helmondse bedrijf 100.000 auto’s per jaar te gaan verkopen. Het goedkopere model wordt ergens in 2023 of 2024 verwacht. (*29)

Kortom, de duurzame toekomst van ons wegverkeer kent nog wel wat hobbels, maar ziet er behoorlijk zonnig uit.